بطری پت یا همان "بطری پلی‌اتیلن ترفتالات" (PET) یک نوع جنس پلاستیکی است که برای بسته‌بندی مایعات و مواد غذایی استفاده می‌شود. بطری پت و جار پت که از قالب پیش ساخته پریفرم تولید میشوند به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد، از جمله شفافیت، سبکی، مقاومت در برابر ضربه، و قابلیت بازیافت، بسیار محبوب بوده و در بسته‌بندی محصولات مختلف مانند آبمیوه، نوشیدنی‌ها، روغن‌های خوراکی، سس‌ها، کنسروها و حتی برخی اقلام الکترونیکی استفاده می‌شود.
بطری‌های پت قابلیت بازیافت دارند و به دلیل مقاومت در برابر شکستن و وزن سبک، معمولاً برای حمل و نقل محصولات مایع به صورت جهانی استفاده میشوند.
پلی اتیلن ترفتالات (PET یا PETE) گرفته شده از کلمات PolyEthylene Terephethalate می باشد و در دسته بندی پلیمرها با زنجیره طولانی و وابسته به خانواده ی پلی استر ها قرار می گیرد. مواد تولید PET عبارتند از: ترفتالیک اسید خالص و اتیلن گلایکول که هر دوی این ها از مواد خام نفتی مشتق می شوند.
این پلیمر یکی از پرکاربردترین پلیمرهای ترموپلاستیک در سراسر دنیا می باشد. این پلیمر در صنایع نساجی با نام تجاری پلی استر شناخته می شود. پت ظاهر و شکلی شفاف، پلاستیکی و نیمه کریستالی دارد. کاربرد و موارد استفاده از پت ها در سه بخش اصلی به شرح زیر است. در نساجی به عنوان فیبر در تولید پوشاک، به عنوان یک مانع رطوبتی در صنایع بسته بندی و بطری سازی و دیگر صنایع مرتبط با این دو مورد سومین مورد استفاده به عنوان پلاستیکی مهندسی می باشد که از ترکیبات آن با مواد دیگری نظیر فیبر شیشه ، استحکام مواد افزایش می یابد. در این مقاله قصد داریم که در مورد بطری پت صحبت کنیم.
انواع بطری پلی اتیلن ترفتالات
✔ بطری پت کتابی
✔ بطری پت استوانه ای
✔ بطری مایع ظرف شویی
✔ بطری پت 5لیتری
✔ بطری پت ادویه
✔ بطری پت گلاب
بطری پت چیست؟
بطری پت pet یا همان پلی اتیلن ترفتالات یکی از مشتقات پلیمری (گرما-پلاستیک) می باشد. این بطری های پت بیشتر برای آب های معدنی و یا نوشیدنی ها (نوشیدنی های گازدار و غیرگازدار) تولید و مورد استفاده قرار می گیرند. تفاوت این نوع از ماده و این نوع از بطری ها، با دیگر مواد پلاستیکی ، سازگار بودن آن با بدن انسان است. مصرف این مواد ، بوییدن و لمس کردن وسایل تولید شده با این مواد برای انسان ها ضرری نداشته و از این رو از آن ها در بسته بندی ها و صنایع خوراکی به وفور استفاده می شود.ساخت بطری های پت نسبت به ساخت سایر محصولات آن رایج تر و متدوال تر است اما پت ها انواع مختلفی دارند که ما در ادامه انواع پت را بررسی می کنیم.در ایران از این پلیمر بیشتر برای ساخت و تولید انواع بطری پت، نظیر بطری های آب آشامیدنی استفاده می گردد.
با توجه به مضر نبودن این مواد و با توجه به مقاومت بالایی که بطری های ساخته شده با این مواد دارند، همینطور به دلیل مقاومتشان در برابر دما، مقاوم بودن در برابر شکستگی، دما و نفوذ گازها ، سبک بودن و وزن کم، تولید این محصولات روز به روز در حال افزایش می باشد. از طرفی قیمت ارزان این نوع بطری های تولید شده با مواد پت، نسبت به سایر مواد بسته بندی، نظیر فلز و شیشه، باعث شده تا تولید این بطری ها با این مواد بیشتر شود. اما مساله ای که بشریت را درگیر آن می کند بحث حجم و تجزیه ناپذیری آن ها در زمان کم است. این بطری که با وجود اینکه وزن کمی دارند، حجم زیادی را اشغال می کنند. از طرفی تجزیه این مواد چیزی در حدود 300سال زمان لازم دارد، پس بحث بازیافت این محصولات اهمیت پیدا می کند.
صنایع استفاده کننده از پت
✔ پلی اتیلن ترفتالات در صنعت نساجی: این ماده در صنعت نساجی با نام و عنوان پلی استر شناخته می شود.در گذشته نوع دیگری از پت با نام pet-p در صنعت پوشاک مورد استفاده قرار می گرفت که استفاده از آن امروزه متوقف گردیده.
✔ در صنعت بسته بندی و مواد غذایی: این ماده در صنعت بسته بندی و غذایی با عنوان pet و یا رزین pet یاد می شود. از این پلیمر برای تولید انواع بطری ها ، انواع بسته بندی مواد غذایی مانند آب معدنی ، نوشابه ها، نوشیدنی ها ، بسته بندی برای روغن ها ، بسته بندی برای مواد و وسایل بهداشتی و دارویی و آرایشی استفاده می شود.
تولید بطری پت
فرآوری پت و تبدیل آن به بطری پت شامل دو مرحله ی اصلی می باشد. در زیر دو مرحله تولید بطری Pet را توضیح می دهیم.
✔ مرحله ی اول:
ماده پت توسط قالب گیرهای تزریقی و دستگاه های تزریق پلاستیک تبدیل به بطری های کوچک (همانند لوله های آزمایشگاهی) تبدیل می شود. تنها تفاوت این لوله ها با لوله های آزمایشگاهی ، علاوه بر جنس آن ها، این است که این بطری ها در همین مرحله ی اول جای درب آن ها همراه با درب و شیارهایش تشکیل می شود. به این محصول به دست آمده ی اولیه بطری، اصطلاحا پریفور می گویند.
✔ مرحله دوم و نهایی:
در این مرحله که شکل نهایی بطری شکل می گیرد، پریفرم تولید شده در مرحله ی قبلی ، مجددا گرم شده و کشیده می شود. این کار توسط دستگاه بادکن پت با باد گرم انجام می گیرد. این دستگاه ها با سرعت های بالا انواع بطری Pet را تولید می کنند.
ماشین‌آلات و دستگاه‌های تولید بطری PET
ماشین‌آلات و دستگاه‌های تولید بطری PET از جمله تجهیزات پیچیده‌ای هستند که برای تولید بطری‌ها از مواد پلاستیکی PET استفاده میشوند. روش کار این دستگاه‌ها به طور کلی شامل چند مرحله مختلف هستند که در ادامه توضیح داده می‌شود.
۱. دستگاه بادکن پت (Injection Blow Molding Machine)
در این دستگاه، مواد PET را به صورت دانه‌هایی که به نام پریفرم شناخته میشوند، ذوب و به قالب‌هایی با شکل پیش‌فرض بلوری تزریق میشوند.
پس از فرایند تزریق و کشش، پریفرم PET به شکل‌های نهایی بطری‌ها شکل می‌گیرند. این شکل‌دهی به وسیله دستگاه‌هایی انجام می‌شود که به آنها دستگاه‌های فرم‌دهی یا دستگاه بادکن پت (Blow Molding Machines) گفته می‌شود. مراحل اصلی این فرآیند به شرح زیر است.
فرم‌دهی (Blow Molding): پس از تزریق و کشش پرفورم‌ها، آنها وارد دستگاه فرم‌دهی میشوند که شامل قسمت‌هایی مانند فرم دهنده و بادکننده است. در اینجا، پرفورم‌های گرم به شکل دیگری از طریق بادگیری (Blow) به شکل‌های نهایی بطری‌ها تبدیل میشوند. در این مرحله، هوا به داخل پرفورم‌ها پخش شده و آنها را به شکل بطری نهایی می‌بندد.
خنک‌کننده (Cooling): بعد از فرم‌دهی، بطری‌های PET خنک شده و استحکام خود را به دست می‌آورند تا بتوانند از ماشین خارج شوند و به مراحل بعدی انتقال یابند.
بسته‌بندی (Packaging): بعد از تولید بطری‌های PET، آنها به مرحله بسته‌بندی می‌روند. این شامل پاک کردن، برچسب‌زنی، و بسته‌بندی بطری‌ها برای ارسال به بازار می‌شود.
ماشین‌آلات تولید بطری PET باید دقیق باشند تا بطری‌های با کیفیت و استاندارد تولید کنند. همچنین، این دستگاه‌ها باید به صورت مداوم عمل کنند و بتوانند تعداد زیادی بطری را در یک زمان مشخص تولید کنند. این تجهیزات برای صنایع مختلف از جمله صنایع آبمیوه، نوشیدنی‌ها، روغن‌های خوراکی، شامپو و غیره استفاده میشوند.
بررسی سمی بودن PET
PET ها به لحاظ بیولوژیکی خنثی می باشند. از این رو به صورت جلد و بسته بندی ای مطمئن و بی خطر برای انسان ها می باشند. این مواد اگرکه توسط انسان ها و حیوانات بلعیده شوند خطرناک نمی باشند و هیچ سمیتی ندارند و هیچ تهدیدی برای انسان ها در بر ندارند و تاکنون نیز گزارش نشده است.
پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) که به عنوان ماده اصلی بطری‌های پلاستیکی استفاده می‌شود، به طور کلی به عنوان یک ماده ایمن و غیرسمی شناخته می‌شود. استفاده از بطری‌های PET به طور عمده در صنایع مختلف برای بسته‌بندی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها رایج است و معمولاً ایمنی و بهداشتی محصولات را تضمین می‌کند. در ادامه به توضیحات بیشتر می‌پردازم.
۱. سمیت PET
PET به طور عمده به عنوان یک پلیمر ایمن در صنایع بسته‌بندی شناخته می‌شود. این پلاستیک در شرایط عادی و در دماهای معمولی، مانند دمای اتاق، غیرسمی است و در تماس با غذاها و نوشیدنی‌های معمولی مشکلی ایجاد نمی‌کند.
۲. استفاده در صنایع غذایی
بطری‌های PET به طور گسترده در بسته‌بندی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این شامل آب، نوشابه، آبمیوه، روغن، سس‌ها، شربت‌ها، و سایر محصولات مشابه است. استفاده از PET در این صنایع به دلیل ویژگی‌های ایمنی، مقاومت شیمیایی، و قابلیت بازیافت آن مناسب است.
۳. محدودیت‌ها و شرایط خاص
در شرایط خاصی ممکن است PET تحت تأثیر قرار گیرد. به عنوان مثال، در دماهای بسیار بالا (مانند دماهای بیش از ۶۰۰ درجه فارنهایت)، PET ممکن است شروع به تجزیه شیمیایی کند که به انتشار گازهای خطرناک مانند دی‌اکسید کربن منجر شود. همچنین، تماس با مواد شیمیایی خاص مانند برخی اسیدها یا آلکالی‌ها ممکن است به تغییرات شیمیایی در PET منجر شود.
۴. استفاده به عنوان بسته‌بندی مناسب
با توجه به استانداردهای بهداشتی و محیط‌زیستی، استفاده از بطری‌های PET به عنوان بسته‌بندی مناسب و ایمن در صنایع غذایی و نوشیدنی‌ها تأیید شده است. اما باید در نظر داشت که استفاده از بطری‌های PET مناسب در شرایط استفاده معمولی است و در شرایط خاص نیاز به احتیاط بیشتری دارد.
بنابراین، به طور کلی می‌توان گفت که استفاده از بطری‌های PET در صنایع بسته‌بندی معمولاً ایمن و مضر نیست، اما در شرایط خاص و زمانی که PET با عوامل خاص در تماس است، نیاز به احتیاط و رعایت شرایط خاص دارد.
مزایای استفاده و معایب استفاده ازPET
✔ یک مورد ساده ی استفاده از بطری های pet ، بازو بسته شدن راحت درب این بطری ها می باشد.
✔ قیمت ارزان آن ها نیز دلیل دیگر استفاده از این بطری هاست.می توان گفت که بطری های پت مشخصات پلاستیک های زیست تخریب پذیر را دارند و تنها در مدت 2سال اگر که زیر خاک بمانند،30 درصدشان تخریب می گردد.
✔ با این وجود راه حل بازیافت و تبدیل این مواد به مواد دیگر راه حلی منطقی برای این مساله است.
✔ بازیافت این بطری ها در اندازه های بسیار بالا ، باعث می شود تا صنایع پتروشیمی در تهیه و تولید مواد اولیه صرفه جویی نمایند.
✔ مجموعه های بازیافت کننده در مقایسه با کسانی که برای اولین بار اینمواد را تولید می کنند زحمت کمتری می کشند، همینطور در اثر بازیافت این محصولات گازهای گلخانه ای نیز کمتر تولید می شوند.
✔ سازمان غذا و داروی این محصولات به آنها نمره قبولی در ایمنی را داده. علت آن هم استفاده نکردن از فلزات سنگین به عنوان کاتالیزور می باشد.
✔ در تهیه این مواد از موادی نظیر اکسید آنتیموآن غیرفلزی استفاده می شود که خطر کمتری داشته و سلامت تولید کننده و مصرف کننده را به خطر نمی اندازد.
بطری‌های PET از جمله محصولات شناخته شده‌ای هستند که از PET برای بسته‌بندی مواد مایع استفاده میشوند.
این بطری‌ها به دلیل وزن سبک، شفافیت، مقاومت در برابر شکستن، و ایمنی در تماس با مواد غذایی، در صنایع آبمیوه، نوشیدنی‌ها، روغن‌های خوراکی، شامپو و محصولات دیگر استفاده میشوند.
بطری‌های PET به عنوان یک جایگزین مقرون به‌صرفه و پایدار برای بطری‌های سنتی مانند شیشه، فلز، یا سایر پلاستیک‌ها شناخته میشوند.
استفاده از بطری‌های PET در صنایع مختلف به دلیل ایمنی، اقتصادی بودن، و تأثیر مثبت بر محیط‌زیست، توسط بسیاری از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ترجیح داده می‌شود.
بطور کلی، PET به عنوان یک جنس پلاستیکی ایمن و قابل بازیافت، و بطری‌های PET به عنوان یک راه حل موثر و پایدار برای بسته‌بندی مواد مختلف شناخته میشوند که در صنایع مختلف به کار می‌روند.
