در دنیای امروز، بسته‌بندی های پلاستیکی مواد غذایی و به خصوص نوشیدنی های به یکی از ارکان اصلی صنایع تولید مواد غذایی تبدیل شده است. از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها گرفته تا محصولات بهداشتی و دارویی، همه به نوعی از ظروف جار پت و بطریهای پلاستیکی استفاده می‌کنند. اما سوال اینجاست که این ظروف جار پلاستیکی و بطری‌ها پت چگونه تولید میشوند؟ پاسخ این سوال در یک قطعه مهم به نام پریفرم (Preform) نهفته است.
از بطریهای پلاستیکی آب معدنی و نوشابه گرفته تا ظروف جار پلاستیکی، روغن‌های خوراکی و محصولات آرایشی-بهداشتی، تمامی این محصولات نیازمند بسته‌بندی‌هایی مقاوم، بهداشتی و با کیفیت بالا هستند.
پریفرم (Preform) یا قالب‌های پیش‌ساخته پلاستیکی، به عنوان پایه اصلی تولید این ظروف و بطریهای پلاستیکی، نقشی حیاتی در زنجیره تولید این محصولات ایفا می‌کنند.
تکنولوژی‌های نوین در تولید بطریهای پلاستیکی و به‌ویژه استفاده از ظروف PET (پلی‌اتیلن ترفتالات) ساخته شده با قالب های پلاستیکی پیش ساخته به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد اولیه در این صنعت، نقشی کلیدی در موفقیت تولید کنندگان ایفا می‌کند.
بسته‌بندی با استفاده از ظروف پت تولید شده توسط قالب های پیش ساخته پلاستیکی به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن، در بازارهای تجاری اهمیت ویژه‌ای یافته است.
در دنیای رقابتی امروز، تولید ظروف پلاستیکی با کیفیت بالا و بسته‌بندی نقش بسیار مهمی در موفقیت تجاری ایفا می‌کند. بسته‌بندی‌های جذاب و با کیفیت، علاوه بر اینکه به حفاظت از محصول کمک می‌کنند، می‌توانند توجه مشتریان را نیز به خود جلب کنند.
قالب‌های پیش ساخته پلاستیکی پایه سازنده بطری‌ها
قالب های پیش ساخته پلاستیکی (پریفرم) در واقع قطعات اولیه‌ای هستند که از مواد پلاستیکی مانند پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) ساخته میشوند. این قطعات با استفاده از فرآیندهای پیشرفته تزریق پلاستیک (Injection Molding) تولید شده و سپس در مراحل بعدی، توسط دستگاه بادکن پت (Blow Molding) به شکل نهایی بطری‌ها و ظروف پلاستیکی در می‌آیند.
این روش تولید، به تولید کنندگان این امکان را می‌دهد که به صورت سریع و با دقت بالا، بطری‌ها و ظروف پلاستیکی مختلف را با اندازه‌ها و اشکال گوناگون تولید کنند.
پریفرم‌ها به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، همچون مقاومت بالا، شفافیت، قابلیت بازیافت و سازگاری با مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، به طور گسترده در صنایع مختلف به کار می‌روند.
از بطریهای نوشیدنی و آب معدنی گرفته تا ظروف روغن خوراکی و بسته‌بندی‌های دارویی و آرایشی-بهداشتی، همه و همه به نوعی از پریفرم‌ها به عنوان پایه تولید استفاده می‌کنند.
یکی از بزرگ‌ترین مزایای استفاده از این قالب های پیش ساخته پلاستیکی در تولید بطری‌ها و ظروف پلاستیکی، امکان تولید انبوه با هزینه کمتر است.
تولید کنندگان می‌توانند با تولید انبوه پریفرم‌ها و سپس تبدیل آنها به محصولات نهایی در مراحل بعدی، هزینه‌های تولید را به شکل چشمگیری کاهش دهند. این روش نه تنها به صرفه‌جویی در مصرف مواد اولیه کمک می‌کند، بلکه به دلیل کاهش ضایعات و بهینه‌سازی فرآیند تولید، از نظر زیست محیطی نیز بسیار موثر است.
ظروف پلاستیکی پرکاربرد تولید شده توسط قالب های پلاستیکی پیش ساخته
بطریهای نوشیدنی: بطری یک لیتری و بطری یک و نیم لیتری
یکی از پرکاربردترین محصولات پلاستیکی، بطریهای نوشیدنی است. این بطری‌ها با ظرفیت‌های مختلف از جمله بطری 1 لیتری و بطری 1.5 لیتری تولید میشوند و به طور گسترده برای بسته‌بندی انواع نوشیدنی‌ها از جمله آب معدنی، نوشابه‌ها و آبمیوه‌ها استفاده میشوند.
بطریهای 1 لیتری و بطری های 1.5 لیتری به دلیل اندازه‌های استاندارد و مناسب، به ویژه برای بسته‌بندی نوشیدنی‌های خانوادگی و مهمانی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بطریهای روغن خوراکی: نیم لیتری، یک لیتری، یک و نیم لیتری و دو لیتری
بطریهای پلاستیکی روغن خوراکی از دیگر محصولات مهم تولید شده توسط پریفرم‌ها هستند. این بطری‌ها با ظرفیت‌های مختلف شامل
- بطری روغن نیم لیتری
- بطری روغن یک لیتری
- بطری روغن یک و نیم لیتری
- بطری روغن دو لیتری
تولید میشوند. با توجه به اینکه روغن‌های خوراکی مانند روغن‌های نباتی و زیتون نیاز به بسته‌بندی مقاوم و ایمن دارند، استفاده از پریفرم‌های با کیفیت در تولید این بطری‌ها اهمیت زیادی دارد.
بطریهای روغن خوراکی باید علاوه بر مقاومت فیزیکی، دارای ویژگی‌های دیگری نظیر قابلیت حفظ و نگهداری طولانی مدت روغن، جلوگیری از نفوذ هوا و نور به داخل بطری و همچنین سهولت در استفاده و جابجایی باشند.
بطریهای آب معدنی
بطریهای آب معدنی نیز از جمله بطریهای پرکاربردی هستند که با استفاده از قالب های پیش ساخته پلاستیکی تولید میشوند. این بطری‌ها در اندازه‌های مختلف تولید میشوند اما رایج‌ترین آنها شامل بطریهای 500 میلی‌لیتری، یک لیتری و یک و نیم لیتری هستند. این بطری‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که علاوه بر سبکی و قابلیت حمل آسان، بتوانند از محتوای درون بطری در برابر عوامل خارجی نظیر نور و حرارت محافظت کنند.
بطریهای نوشابه و انواع نوشیدنی‌ها
نوشابه‌ها و دیگر انواع نوشیدنی‌ها مانند آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌های انرژی‌زا نیز نیازمند بطری‌هایی هستند که علاوه بر زیبایی و طراحی جذاب، بتوانند فشار داخلی ناشی از گاز نوشابه را تحمل کنند. این ویژگی‌ها با استفاده از قالب های پیش ساخته پلاستیکی خاص و فرآیندهای تولید دقیق به دست می‌آید. بطریهای پلاستیکی نوشابه معمولاً در اندازه‌های مختلف از جمله 330 میلی‌لیتری، 500 میلی‌لیتری، یک لیتری و یک و نیم لیتری تولید میشوند.
در تولید بطریهای نوشابه، مقاومت در برابر فشار گاز داخلی و حفظ تازگی نوشیدنی اهمیت زیادی دارد.
در صنعت داروسازی، بطریهای پلاستیکی دارو نقش حیاتی ایفا می‌کنند. این بطری‌ها برای بسته‌بندی انواع مایعات دارویی، شربت‌ها، قطره‌ها و دیگر محصولات مشابه استفاده میشوند. بطریهای دارو باید دارای ویژگی‌های خاصی نظیر مقاومت در برابر نور، عدم واکنش با محتوای داخلی و همچنین امکان بسته شدن محکم و مطمئن باشند.
بطریهای دارویی اغلب در اندازه‌های کوچک‌تر مانند 50 میلی‌لیتری، 100 میلی‌لیتری و 200 میلی‌لیتری تولید میشوند و از مواد پلاستیکی خاصی نظیر HDPE (پلی‌اتیلن با چگالی بالا) و PET ساخته میشوند.
بطریهای پلاستیکی در صنعت آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد گسترده‌ای دارند. این بطری‌ها برای بسته‌بندی محصولات مختلفی مانند شامپوها، لوسیون‌ها، کرم‌ها و عطرها استفاده میشوند. طراحی زیبا و جذاب این بطری‌ها، همراه با قابلیت‌های محافظتی مناسب، از جمله ویژگی‌های مهمی است که در تولید آنها مورد توجه قرار می‌گیرد.
بطری های مواد شوینده
بطری های مواد شوینده باید دارای کیفیت مناسب و درهای بطری پلاستیکی مناسب جهت استفاده کاربران باشند همچنین این بطری های به دلیل نگهداری مواد شوینده و شیمیای باید در مقابل ضربه و نور آفتاب و... مقاوم باشند و محتویات داخل خود را به خوبی حفظ کنند و از نشت آنها جلوگیری کنند این بطریهای شامل انواع بطری های مواد شوینده مانند بطری های مایع ظرفشویی و شوینده و.... میشوند.
فرآیند تولید قالب های پیش ساخته پلاستیکی: اساس تولید بطری‌ها و ظروف پلاستیکی
1.انتخاب مواد اولیه برای تولید پریفرم: اولین گام در فرآیند تولید ، انتخاب مواد اولیه مناسب است. پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) رایج‌ترین ماده‌ای است که برای تولید پریفرم‌ها استفاده می‌شود.
PET به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی همچون شفافیت، استحکام بالا، مقاومت در برابر ضربه و قابلیت بازیافت، انتخابی ایده‌آل برای تولید پریفرم‌ها و بطریهای پلاستیکی است. کیفیت مواد اولیه تأثیر مستقیمی بر ویژگی‌های نهایی پریفرم و به تبع آن بر کیفیت بطری یا ظرف پلاستیکی دارد.
2.فرآیند تزریق پلاستیک (Injection Molding): پس از انتخاب مواد اولیه، مرحله بعدی در فرآیند تولید پریفرم، تزریق پلاستیک (Injection Molding) است. در این مرحله، گرانول‌های PET ابتدا در دستگاه‌های مخصوص ذوب میشوند تا به حالت مایع درآیند. سپس این مواد مذاب تحت فشار بالا به داخل قالب‌های پیش‌ساخته‌ای که به شکل پریفرم طراحی شده‌اند، تزریق میشوند.
قالب‌های تزریق پلاستیک به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پس از تزریق مواد پلاستیکی، پریفرم‌ها به شکل استوانه‌ای با دیواره‌های ضخیم و ته بسته تولید شوند.
3.خنک‌سازی و قالب‌گیری پریفرم: پس از تزریق پلاستیک، قالب‌ها باید تحت فرآیند خنک‌سازی قرار گیرند تا مواد مذاب به سرعت به حالت جامد درآیند و شکل پریفرم تثبیت شود. این خنک‌سازی معمولاً با استفاده از آب سرد یا هوا با استفاده برج خنک کننده دستگاه تزریق پلاستیک یا چیلر دستگاه تزریق پلاستیک انجام می‌شود. در این مرحله، پریفرم‌ها همچنان در داخل قالب‌ها هستند و باید به آرامی و با دقت از قالب‌ها خارج شوند تا دچار ترک‌خوردگی یا تغییر شکل نشوند.
از قالب اولیه تا محصول نهایی
آماده‌سازی پریفرم برای فرآیند تبدیل توسط دستگاه بادکن پت: پس از تولید و کنترل کیفیت پریفرم‌ها، این قطعات به مرحله بعدی که همان فرآیند تبدیل به بطری و... است، منتقل میشوند. اما قبل از اینکه پریفرم‌ها وارد این مرحله شوند، لازم است تا به دمای مناسب برای بادشدن برسند. این کار با استفاده از کوره‌های مخصوص انجام می‌شود که پریفرم‌ها را به طور یکنواخت گرم می‌کنند. دمایی که پریفرم‌ها باید به آن برسند، بسته به ضخامت و نوع PET مورد استفاده، متفاوت است اما معمولاً در محدوده 90 تا 120 درجه سانتی‌گراد قرار دارد.
2.فرآیند تولید رد دستگاه بادکن پت (Blow Molding): پس از گرم شدن پریفرم‌ها، مرحله اصلی یعنی باد کردن آغاز می‌شود. در این مرحله، پریفرم‌های گرم شده درون قالب‌های مخصوصی قرار می‌گیرند که به شکل نهایی بطری یا ظرف پلاستیکی طراحی شده‌اند. سپس با اعمال فشار هوا به داخل پریفرم‌ها، پلاستیک نرم شده از دیواره‌های قالب پیروی کرده و به شکل نهایی خود درمی‌آید. این فرآیند باید با دقت و کنترل بالا انجام شود تا بطری یا ظرف پلاستیکی تولید شده دارای ضخامت یکنواخت و بدون عیب باشد.
بادزن دمشی و بادزن کششی-دمشی دو روش اصلی در این فرآیند هستند. در روش بادزن دمشی، فشار هوا به طور مستقیم به داخل پریفرم اعمال می‌شود، در حالی که در روش بادزن کششی-دمشی، علاوه بر فشار هوا، یک میله کششی نیز برای کمک به توزیع یکنواخت پلاستیک در قالب استفاده می‌شود.
3.خنک‌سازی و تثبیت شکل بطری و ظروف: پس از اینکه پریفرم به شکل نهایی خود باد شد، لازم است که به سرعت خنک شود تا شکل آن تثبیت شود. این کار با استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده‌ای انجام می‌شود که به طور مستقیم به قالب‌ها متصل هستند. فرآیند خنک‌سازی بسیار مهم است زیرا هرگونه نقص در این مرحله می‌تواند باعث تغییر شکل یا ضعف در استحکام بطری یا ظرف نهایی شود. پس از خنک‌سازی، بطری یا ظرف پلاستیکی از قالب خارج می‌شود و آماده مراحل بعدی مانند برش، بسته‌بندی و ارسال به بازار است.
نتیجه‌گیری
قالب های پیش ساخته پلاستیکی به عنوان پایه‌های اصلی در تولید ظروف و بطریهای پلاستیکی، نقشی کلیدی در زنجیره تولید ایفا می‌کنند. این قطعات با کمک فناوری‌های پیشرفته و فرآیندهای دقیق تولید میشوند و در نهایت به محصولاتی کاربردی و ضروری در زندگی روزمره ما تبدیل میشوند. استفاده از پریفرم‌ها نه تنها به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه تضمین‌کننده کیفیت و استحکام محصولات نهایی نیز می‌باشد.
